Mới đây, Luis von Ahn – nhà đồng sáng lập và CEO của Duolingo, nền tảng học ngôn ngữ trực tuyến hàng đầu thế giới – đã đưa ra một nhận định gây xôn xao dư luận: "AI sẽ trở thành giáo viên tốt hơn con người."
Phát biểu này, tưởng chừng như chỉ là một dự đoán công nghệ, nhưng lại chạm đến một trong những giá trị nền tảng của giáo dục – vai trò của người thầy. Vậy, nhận định này có cơ sở đến đâu? Và liệu con người có thể chấp nhận để AI thay thế vai trò truyền thống của giáo viên?
Duolingo – người tiên phong trong ứng dụng AI vào giáo dục
Để hiểu được bối cảnh của nhận định trên, chúng ta cần nhìn vào chính Duolingo – “đứa con tinh thần” của Luis von Ahn. Với hơn 16.000 thử nghiệm A/B được tiến hành để tối ưu trải nghiệm người học, Duolingo không chỉ đơn thuần là một ứng dụng học từ vựng hay luyện phát âm. Nó là một hệ sinh thái giáo dục, nơi dữ liệu được xử lý liên tục, thuật toán được cải tiến không ngừng, và hành vi học tập của hàng triệu người dùng được phân tích để cá nhân hóa từng trải nghiệm học.
AI trong Duolingo không chỉ đóng vai trò “trợ giảng”, mà đã tiến xa hơn khi thay thế gần như hoàn toàn vai trò của giáo viên: từ việc thiết kế lộ trình học phù hợp cho từng người, đoán trước mức độ hoàn thành bài tập, đến việc sử dụng avatar AI để thay thế nhân sự trong các cuộc họp cổ đông.
Đối với von Ahn, đây là minh chứng rõ ràng cho tiềm năng của AI trong giáo dục. Theo ông, AI có khả năng cá nhân hóa quá trình học cho từng học viên – điều mà một giáo viên đứng lớp với hàng chục học sinh khó có thể làm được. Và không giống con người, AI không mệt mỏi, không cảm xúc tiêu cực, không thiên vị – luôn kiên nhẫn và phản hồi tức thì.
Cá nhân hóa – điểm mạnh của AI
Cốt lõi trong lập luận của CEO Duolingo chính là khả năng cá nhân hóa. Trong hệ thống giáo dục truyền thống, học sinh thường phải học theo một lộ trình chung, ít có không gian cho sự linh hoạt. Trong khi đó, AI có thể theo dõi chi tiết tiến độ học tập của từng người, nhận diện điểm mạnh – điểm yếu, từ đó điều chỉnh nội dung, phương pháp giảng dạy phù hợp.
Ví dụ, nếu bạn đang học tiếng Anh và gặp khó khăn với thì quá khứ đơn, hệ thống có thể tự động đưa ra thêm bài tập, ví dụ minh họa, thậm chí chuyển đổi nội dung sang hình thức trò chơi để tăng tính tương tác. Đó là điều mà giáo viên giỏi nhất cũng khó có thể làm được đồng thời cho 30 – 40 học sinh trong lớp.
Vậy giáo viên con người còn vai trò gì?
Tuy nhiên, giáo dục không chỉ là truyền đạt kiến thức. Một người thầy thực thụ còn là người truyền cảm hứng, xây dựng niềm tin, thấu hiểu tâm lý và thúc đẩy học sinh vượt qua rào cản tâm lý. Đây là khía cạnh mà AI, ít nhất trong hiện tại, vẫn chưa thể sánh bằng.
Luis von Ahn cũng không phủ nhận điều này. Trong phát biểu của mình, ông dự đoán rằng vai trò của giáo viên trong tương lai sẽ chuyển từ giảng dạy kiến thức sang làm "người hướng dẫn – người chăm sóc học sinh", giống như một huấn luyện viên tinh thần. Đây cũng là mô hình mà một số trường tiên phong như Alpha School đang áp dụng: học sinh học chủ yếu qua AI, giáo viên ở đó để hỗ trợ tâm lý, điều phối và tạo động lực.
Tranh cãi là tất yếu
Nhận định của CEO Duolingo chắc chắn không tránh khỏi làn sóng phản đối từ cộng đồng giáo viên và giới học thuật. Nhiều người cho rằng việc so sánh AI với con người là khiên cưỡng, bởi giáo dục vốn là hành trình giữa hai tâm hồn. Nếu chỉ cần kiến thức, thì sách vở và internet đã đủ. Điều mà học sinh cần là sự kết nối, sự động viên và đôi khi là một cái nhìn thấu hiểu không lời – điều mà AI chưa thể (và có thể không bao giờ) làm được.
Bên cạnh đó, còn nhiều mối lo ngại khác: AI có thể bị sai lệch dữ liệu, đưa ra các gợi ý lệch lạc, hoặc tạo ra trải nghiệm học thiếu tính nhân văn. Việc giao phó hoàn toàn việc dạy học cho máy móc cũng dễ dẫn đến tình trạng học sinh trở nên cô lập, lệ thuộc vào công nghệ và mất đi các kỹ năng xã hội quan trọng.
Tương lai giáo dục – kết hợp thay vì thay thế
Thay vì đặt AI đối đầu với giáo viên, có lẽ cách tiếp cận hiệu quả hơn là kết hợp. AI có thể hỗ trợ giáo viên giảm tải công việc lặp đi lặp lại, giúp họ có thêm thời gian để tập trung vào việc hỗ trợ cá nhân và xây dựng môi trường học tích cực. Học sinh có thể học nhanh hơn với AI, nhưng sẽ học sâu hơn với giáo viên con người.
Nhận định của Luis von Ahn dù gây tranh cãi nhưng cũng là lời nhắc nhở rằng giáo dục không thể đứng ngoài làn sóng đổi mới. Câu hỏi không phải là "AI có thay thế giáo viên không?" mà là "Chúng ta sẽ định hình vai trò của giáo viên như thế nào trong một thế giới mà AI đã có mặt?"
