Châu Á thiếu hụt tài năng số

Châu Á thiếu hụt tài năng số

Trong bối cảnh thế giới đang chuyển mình mạnh mẽ sang nền kinh tế số, châu Á – khu vực năng động bậc nhất về công nghệ và đổi mới – lại đang phải đối mặt với một thách thức lớn: thiếu hụt tài năng số. Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến tốc độ chuyển đổi số của các quốc gia trong khu vực mà còn đe dọa tới năng lực cạnh tranh toàn cầu của cả nền kinh tế châu Á.

Khái quát về chuyển đổi số tại châu Á

Châu Á đang chứng kiến làn sóng chuyển đổi số lan rộng trong mọi lĩnh vực, từ giáo dục, y tế, tài chính cho đến sản xuất và bán lẻ. Các quốc gia như Singapore, Hàn Quốc, Trung Quốc, Ấn Độ hay Việt Nam đã và đang đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và các công nghệ tiên tiến khác.

Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, quá trình chuyển đổi số cũng đặt ra yêu cầu rất cao về nguồn nhân lực. Không chỉ cần những người hiểu biết về công nghệ, thị trường còn cần đến những chuyên gia có khả năng tích hợp công nghệ vào chiến lược kinh doanh, phát triển sản phẩm, quản lý dữ liệu và đảm bảo an ninh mạng. Đây chính là điểm nghẽn khiến nhiều quốc gia châu Á chậm bước trong cuộc đua số.

Thực trạng thiếu hụt tài năng số tại châu Á

Theo nhiều báo cáo gần đây từ Diễn đàn Kinh tế Thế giới và các tổ chức nghiên cứu nhân lực, châu Á đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng lực lượng lao động có kỹ năng số. Cụ thể:

• Tại Ấn Độ, mặc dù là trung tâm outsourcing công nghệ toàn cầu, có đến 60% sinh viên tốt nghiệp ngành công nghệ thông tin không đáp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp.

• Ở Trung Quốc, dù có lực lượng lao động dồi dào, nhưng thiếu kỹ sư trình độ cao về AI, an ninh mạng và blockchain.

• Tại Việt Nam, theo khảo sát của TopDev, mỗi năm nước ta thiếu hụt khoảng 150.000 lập trình viên, trong khi số lượng sinh viên tốt nghiệp ngành công nghệ thông tin chỉ khoảng 50.000 người.

• Singapore và Hàn Quốc, dù có chính sách giáo dục tiên tiến, vẫn gặp khó trong việc thu hút và giữ chân chuyên gia công nghệ quốc tế vì chi phí sống cao và cạnh tranh từ các trung tâm công nghệ khác như Thung lũng Silicon.

Tình trạng này không chỉ xảy ra ở các nước đang phát triển mà ngay cả các nền kinh tế phát triển trong khu vực cũng đang phải chật vật tìm kiếm tài năng số để phục vụ nhu cầu tăng trưởng và đổi mới.

Nguyên nhân dẫn đến thiếu hụt tài năng số

Có nhiều nguyên nhân khiến châu Á rơi vào tình trạng khan hiếm nhân tài số:

Hệ thống giáo dục chưa theo kịp nhu cầu thị trường

Nhiều chương trình đào tạo tại các trường đại học vẫn nặng lý thuyết, thiếu cập nhật kiến thức mới và kỹ năng thực hành. Sự chênh lệch giữa đào tạo và nhu cầu thực tế khiến sinh viên tốt nghiệp khó đáp ứng kỳ vọng của doanh nghiệp.

Chưa chú trọng đào tạo lại và nâng cao kỹ năng

Phần lớn người lao động trong khu vực chưa có điều kiện hoặc cơ hội học tập liên tục để thích ứng với công nghệ mới. Việc đào tạo lại (reskilling) và nâng cao kỹ năng (upskilling) còn bị bỏ ngỏ, đặc biệt là ở các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Thiếu chính sách thu hút nhân tài quốc tế

Nhiều quốc gia vẫn chưa xây dựng được cơ chế rõ ràng để thu hút và giữ chân các chuyên gia công nghệ nước ngoài. Vấn đề thị thực, thủ tục hành chính, rào cản ngôn ngữ và văn hóa là những yếu tố khiến các tài năng quốc tế e dè khi làm việc tại châu Á.

Chảy máu chất xám

Một số quốc gia có nền giáo dục tốt lại rơi vào tình trạng "chảy máu chất xám", khi những sinh viên giỏi sau khi ra nước ngoài học tập lại không quay về phục vụ quê hương, do thiếu cơ hội nghề nghiệp và môi trường phát triển.

Những lĩnh vực đang thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực số

Không phải tất cả các lĩnh vực công nghệ đều thiếu nhân lực ở mức độ như nhau. Một số ngành đang chịu áp lực lớn về nguồn cung bao gồm:

• Trí tuệ nhân tạo (AI): Thiếu kỹ sư AI có khả năng phát triển mô hình, xử lý dữ liệu và tích hợp vào sản phẩm thực tế.

• Phân tích dữ liệu (Data Analytics): Doanh nghiệp cần những người biết cách thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu để đưa ra quyết định kinh doanh chính xác.

• An ninh mạng (Cybersecurity): Trước sự gia tăng của các vụ tấn công mạng, nhu cầu về chuyên gia an ninh thông tin đang ở mức rất cao.

• Phát triển phần mềm (Software Development): Lập trình viên chất lượng cao, có tư duy hệ thống và khả năng phát triển sản phẩm theo tiêu chuẩn quốc tế luôn trong tình trạng “cung không đủ cầu”.

• Blockchain và Web3: Với xu hướng phi tập trung ngày càng phổ biến, nhu cầu về các chuyên gia blockchain đang tăng mạnh.

Hệ quả của việc thiếu hụt tài năng số

Thiếu hụt nhân lực công nghệ không chỉ là vấn đề của riêng ngành IT, mà có thể ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế. Một số hệ quả đáng lo ngại bao gồm:

• Chậm trễ trong chuyển đổi số: Các doanh nghiệp không đủ năng lực để áp dụng công nghệ mới, mất cơ hội cạnh tranh.

• Tăng chi phí nhân sự: Nhu cầu cao khiến chi phí thuê chuyên gia công nghệ tăng vọt, ảnh hưởng đến khả năng tài chính của doanh nghiệp nhỏ.

• Lệ thuộc vào nguồn lực nước ngoài: Khi không tự chủ được nhân sự, các quốc gia buộc phải thuê ngoài từ nước khác, tiềm ẩn rủi ro về bảo mật và chiến lược dài hạn.

• Giảm sức hút đầu tư: Nhà đầu tư sẽ e ngại khi lựa chọn một quốc gia làm trung tâm công nghệ nếu nơi đó không có sẵn lực lượng nhân tài chất lượng.

Giải pháp cho vấn đề thiếu hụt tài năng số tại châu Á

Để vượt qua bài toán khó này, các quốc gia châu Á cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp chiến lược:

Cải cách giáo dục

Các trường đại học và viện nghiên cứu cần cập nhật nhanh chương trình đào tạo, tăng thời lượng thực hành và liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp để sinh viên được tiếp cận thực tế. Khuyến khích mô hình đào tạo phối hợp (co-op) giữa nhà trường và công ty công nghệ.

Đẩy mạnh đào tạo lại và nâng cao kỹ năng

Chính phủ và doanh nghiệp cần đầu tư vào các chương trình reskilling và upskilling cho người lao động, đặc biệt là nhóm đối tượng trung niên, đang làm việc trong các ngành có nguy cơ bị thay thế bởi tự động hóa.

Hợp tác quốc tế và thu hút nhân tài

Xây dựng các chính sách visa linh hoạt, đơn giản hóa thủ tục hành chính và hỗ trợ hội nhập để thu hút chuyên gia công nghệ từ nước ngoài. Đồng thời, đẩy mạnh hợp tác giáo dục với các quốc gia phát triển để chuyển giao công nghệ đào tạo.

Ứng dụng AI và công nghệ vào đào tạo

Tận dụng các nền tảng học trực tuyến, trí tuệ nhân tạo trong cá nhân hóa lộ trình học tập để giúp người học tiến bộ nhanh hơn và linh hoạt hơn. Mô hình edtech đang trở thành công cụ đắc lực để thu hẹp khoảng cách kỹ năng.

Tạo động lực phát triển nghề nghiệp công nghệ

Chính phủ và doanh nghiệp nên tạo ra các chương trình học bổng, hỗ trợ khởi nghiệp và lộ trình thăng tiến rõ ràng để thu hút giới trẻ theo đuổi nghề nghiệp trong lĩnh vực công nghệ số.

Tầm quan trọng của tư duy dài hạn

Để giải quyết tận gốc vấn đề thiếu hụt tài năng số, cần có tư duy phát triển bền vững, dài hạn thay vì những chính sách ngắn hạn. Đầu tư vào con người là đầu tư có lãi suất lâu dài nhất và quan trọng nhất đối với mọi quốc gia trong kỷ nguyên số.

Thiếu hụt tài năng số là một thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội để các quốc gia châu Á nhìn nhận lại chiến lược phát triển nhân lực. Việc nhanh chóng hành động và xây dựng một hệ sinh thái đào tạo – thu hút – giữ chân nhân tài toàn diện sẽ là yếu tố quyết định đến vị thế của châu Á trong tương lai số.

Trong cuộc cách mạng công nghệ đang diễn ra từng giờ, không ai có thể đứng ngoài cuộc. Châu Á, với tiềm năng và khát vọng, hoàn toàn có thể vươn lên dẫn đầu – nếu giải được bài toán nhân lực số ngay từ bây giờ.